Trẻ chậm nói do rất nhiều nguyên nhân khác nhau như các vấn đề ở cơ quan phát âm, yếu tố tâm lý bị tác động hoặc giáo dục gây tình trạng rối loạn ngôn ngữ ở trẻ, trẻ bị khiếm thính… Tất cả những dấu hiệu này cần được phát hiện và can thiệp sớm để giúp trẻ có cơ hội phát triển bình thường như các trẻ khác. Vậy trẻ chậm nói do biểu hiện, nguyên nhân và giải pháp can thiệp như nào? Mời ba mẹ cùng PamperMe theo dõi ngay bài viết để có được lời giải đáp chi tiết.
1. Trẻ chậm nói là như thế nào?
Chậm nói làm ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ nên cần được can thiệp càng sớm càng tốt. Biểu hiện của bé khi bị chậm nói như sau:
- Bố mẹ hoặc người thân gọi tên trẻ nhưng bé không có phản ứng đáp lại.
- Trẻ trên 1 tuổi nhưng chỉ biết ê a vài chữ, nói không rõ chữ.
- Trên 2 tuổi nhưng trẻ chỉ nói được 1 từ hoặc 1 cụm từ và vẫn chưa nói chưa được rõ chữ.
- Giọng nói của bé có âm thanh bất thường.
- Trẻ phản ứng kém với âm thanh và khôn lắng nghe mọi người nói chuyện.

Trẻ chậm nói hơn các cột mốc phát triển ngôn ngữ bình thường là như thế nào?
Khi trẻ xuất hiện những biểu hiện trên, cha mẹ cần đưa bé đến gặp bác sĩ ngay để được thăm khám và kiểm tra cần thiết giúp đánh giá tình trạng hiện tại của con cũng như đưa ra phương án điều trị phù hợp giúp con phát triển bình thường như những trẻ khác.
2. Các cột mốc phát triển ngôn ngữ bình thường ở trẻ
Tùy vào từng độ tuổi mà tình trạng trẻ chậm nói cũng có những biểu hiện khác nhau, ví dụ như:
- Trẻ từ 3 – 4 tháng: Không phát ra âm thanh, không biết phản ứng với tiếng động mạnh, không biết bắt chước âm thanh.
- Trẻ 7 tháng tuổi: Vẫn không biết phản ứng với tiếng động mạnh.
- Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên: không có phản ứng khi được gọi tên, luôn thờ ơ với những gì diễn ra xung quanh, không biết nói những từ đơn giản như ba, mẹ, bà, ông… Không biết lắc đầu từ chối và không biết gật đầu đồng ý, không thích sử dụng âm thanh hoặc cử chỉ để diễn đạt điều mình muốn.
- Trẻ từ 15 tháng tuổi: Không nói mà dùng tay chỉ khi muốn đồ gì hoặc khi được hỏi. Không biết chủ động đòi hỏi hoặc không nói được rõ từ nào. Trẻ không hiểu hoặc không biết phản ứng với những từ, câu đơn thường gặp nhất.
- Trẻ từ 24 tháng tuổi: Mới biết nói câu ngắn, không tự nói được ý muốn, chỉ biết nhắc lại lời người khác. Không biết nói những câu chuyện đơn giản và không hiểu về các chỉ dẫn. Trẻ không biết tự chơi và nếu được hỏi thường phản ứng chậm.
- Trẻ từ 25 – 35 tháng: Không nói được cả câu dù là câu ngắn gọn hay đơn giản, không biết đặt câu hỏi. Dù được hướng dẫn hoặc chỉ dạy cũng không nhớ được bài thơ, bài hát ngắn.
- Trẻ từ 3 – 4 tuổi: Không biết cách ghép từ thành câu, phát âm khó khăn, nói lắp bắp không rõ chữ ngay cả ba mẹ cũng không hiểu được. Không thích xem truyện, sách, không có hứng thú chơi cùng người khác ngoài bố mẹ. Trẻ ít quan tâm đến thế giới xung quanh, lâu dần có nguy cơ bị tự kỷ.

Trẻ chậm nói thường ít quan tâm đến thế giới xung quanh
3. Dấu hiệu trẻ bị chậm nói mà ba mẹ nhất định phải lưu ý
Trẻ chậm nói cần được chú ý chăm sóc, quan tâm và phát triển hết những kỹ năng ngôn ngữ phù hợp ở trẻ và cần được can thiệp sớm khi có dấu hiệu bất thường về phát triển ngôn ngữ. Dưới đây là những biểu hiện bất thường về phát triển ngôn ngữ ở trẻ, tức là trẻ chậm nói:
- Không phản xạ lại giọng nói hay âm thanh to khi được 6 – 8 tuần tuổi.
- Không cười với giọng nói của cha mẹ lúc được 2 tháng.
- Không có biểu hiện quan tâm đến người hoặc vật xung quanh lúc được 3 tháng.
- Không biết quay đầu theo hướng âm thanh lúc 4 tháng.
- Khi bé được 6 tháng không cười nếu được nói chuyện hoặc trêu đùa.
- Lúc 8 tháng không biết bập bẹ ra âm thanh.
- Khi bé được 2 tuổi không biết nói những từ đơn.
- Khi bé được 3 tuổi không biết nói cả câu đơn giản, câu ngắn.

Cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để thăm khám khi thấy trẻ có các dấu hiệu chậm phát triển ngôn ngữ nghiêm trọng
Nếu thấy trẻ xuất hiện một trong những biểu hiện trên, cần đến ngay cơ sở tế để được kiểm tra và thăm khám. Bác sĩ sẽ có những hình thức can thiệp tùy theo mức độ chậm nói và độ tuổi của trẻ, hướng dẫn cha mẹ luyện tập ngôn ngữ tại nhà hoặc kết hợp với chuyên gia ngôn ngữ, tâm lý và bác sĩ điều trị để can thiệp thúc đẩy tình trạng trẻ chậm nói.
Ngoài ra, trẻ chậm nói do nguyên nhân bẩm sinh như các vấn đề liên quan đến thính lực cần điều trị sớm để khắc phục tình trạng bệnh. Trong trường hợp trẻ bị điếc do viêm tai, thủng màng nhĩ sẽ được điều trị bằng phẫu thuật và phương pháp vá màng nhĩ để tăng sức nghe. Tuy nhiên, có một số trường hợp không nghe lại được cần can thiệp bằng cách đeo máy nghe.
4. Nguyên nhân do đâu trẻ bị chậm phát triển ngôn ngữ
Trẻ chậm nói do 4 nguyên nhân chính dẫn tới, cụ thể như sau:
4.1. Nguyên nhân bệnh lý
Do trẻ bị bệnh liên quan đến thính lực hoặc xuất hiện những bất thường ở cơ quan phát âm như tai, mũi, họng hoặc não trẻ xuất hiện những di chứng như bị dị tật bẩm sinh, viêm màng não, xuất huyết não… làm cho trẻ không thể phát âm hoặc phát âm không chính xác các từ ngữ.
Khả năng nghe cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình học nói của trẻ. Các trẻ nghe mắc chứng khó nghe sẽ không thể phản ứng nhanh chóng khi bạn nói chuyện.
Trẻ bị tự kỷ cũng là nguyên nhân khiến trẻ bị khó nói, chậm nói. Các bé tự kỷ sẽ thường khó biểu đạt bản thân, hay phát âm các từ ngữ. Chức năng ngôn ngữ của trẻ bị tự kỷ sẽ không phát triển bình thường. Các bé thường nhai lại lời nói, hành động của người khác, hay nóng nảy khó tính.
Trẻ bị dính thắng lưỡi: Đây là hiện tượng bẩm sinh, chỉ xảy ra với khoảng 5% trẻ. Dây thắng lưỡi ngắn không chỉ khiến trẻ nói khó khăn mà còn ảnh hưởng đến quá trình trẻ bú sữa và ăn sau này.
4.2. Nguyên nhân tâm lý
Đối với những gia đình quá cưng chiều con, cha mẹ quá bận không có thời gian quan tâm và trò chuyện cùng con cũng là nguyên nhân làm bé chậm nói. Khi bé không có những người cùng giao tiếp, rất khó để em có thể học nói dễ dàng. Một số trẻ còn gặp phải cú sốc hoặc những biến cố tâm lý lớn cũng làm bé bị chậm nói.
4.3. Rối loạn ngôn ngữ
Đây là hiện tượng khi trẻ không thể đặt một câu hoàn chỉnh hay không thể sử dụng đa dạng nhiều từ khác nhau. Hội chứng này xảy ra thường do các vấn đề về cơ quan chỉ huy hay thậm chí do sinh non, chậm phát triển.

4 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng chậm nói ở trẻ
Ngoài ra, có một số trường hợp nếu so với các bạn cùng lứa tuổi là trẻ bị chậm nói mà không do các nguyên nhân trên cũng chính là hiện tượng tạm thời, không cần quá lo lắng. Lúc này hãy thử trò chuyện nhiều với con và khắc phục tại nhà.
5. Ba mẹ nên làm gì khi bé chậm nói?
Cha mẹ và những người thân yêu của trẻ cần quan tâm cách xử lý khi bé bị chậm nói để phát hiện được các dấu hiệu sớm và có hướng khắc phục kịp thời. Có một vài trường hợp trẻ chậm nói chỉ là tình trạng tạm thời, chưa cần can thiệp y tế. Tuy nhiên, vẫn cần gặp bác sĩ và chuyên gia để đánh giá chính xác tình trạng của từng trẻ. Tùy vào trường hợp và độ tuổi để bác sĩ có thể tư vấn, hướng dẫn cha mẹ khắc phục tại nhà, kết hợp với chuyên gia ngôn ngữ, tâm lý hoặc các hình thức can thiệp khác.

Cha mẹ cần xác định xem biểu hiện của trẻ chậm nói để có hướng khắc phục sớm
Dù trẻ chậm nói do nguyên nhân nào, cha mẹ cũng cần thay đổi một số thói quen để cải thiện tình trạng của con, ví dụ như:
- Kiên trì nói chuyện với con nhiều hơn, hãy bắt đầu bằng những từ đơn giản, từ ngắn và kết hợp với các động tác. Các trẻ sẽ không thể phát âm hay nói thành câu dễ dàng như người lớn, thế nên bố mẹ phải luôn động viên và cố gắng kiên nhẫn hiểu những lời bé nói.
- Nói chậm và nói rõ ràng, để trẻ học theo biểu cảm gương mặt và khuôn miệng của cha mẹ.
- Hạn chế tối đa cho trẻ xem điện thoại, tivi.
- Với trẻ chậm nói hãy thường xuyên tập hát những bài đơn giản, giai điệu lặp lại dễ thuộc, dễ nhớ.
- Sử dụng ngôn ngữ hình thể kết hợp với ngôn ngữ lời nói. Bạn có thể chỉ tay vào các đồ vật và đọc tên để các bé có thể học thêm từ vựng.
- Hãy đọc sách cho bé và tốt nhất là các loại sách có tranh ảnh.
- Chế độ thể thao phù hợp cũng sẽ giúp các em phát triển về cả thể chất lẫn tinh thần. Đối với các bé từ 1 -3 tuổi, các dịch vụ bơi thủy liệu và baby gym rất tốt cho các bé. Các bé sẽ được hỗ trợ để phát triển một cách toàn diện. Các bé sẽ có điều kiện vui chơi, phát huy khả năng giao tiếp tốt hơn mỗi ngày.
6. Giúp trẻ phát triển ngôn ngữ tại PamperMe
Tại PamperMe, bé sẽ được tham gia các lớp bơi thủy liệu kèm với massage thư giãn. Khi được vận động trong bể bơi thủy lực cho bé, trẻ sẽ được giải phóng khả năng vận động nhờ lực nổi của nước. Đồng thời, trẻ còn được chơi đùa và massage bởi các giáo viên đã qua đào tạo từ đội ngũ đến từ Hàn Quốc. Chương trình Baby Gym tại nhà của PamperMe kết hợp những trò chơi trí tuệ giúp trẻ tối ưu hóa năng lực trí tuệ.
Vận động là một giải pháp hữu hiệu hỗ trợ giúp trẻ học giao tiếp. Việc tương tác, giao tiếp giữa cô với trẻ và các bạn đồng trang lứa sẽ là tiền đề để bé học phát âm, từ vựng. Những trẻ được tham gia vận động sớm cũng được chứng minh sẽ phát triển khả năng đọc hiểu hơn các bé không được vận động.

Cho con đi bơi, vận động, thư giãn cũng là cách rất tốt giúp con phát triển kỹ năng ngôn ngữ
Qua bài viết vừa rồi, PamperMe mong rằng đã giảm bớt lo âu vấn đề Trẻ chậm nói của ba mẹ khi con chưa thể nói lưu loát. Mỗi trẻ sẽ có một tốc độ phát triển ngôn ngữ riêng. Vì vậy, ba mẹ nên quan sát và kiên nhẫn trong hành trình phát triển của trẻ.
Trẻ chậm nói cũng có thể là biểu hiện của các vấn đề về sức khỏe tâm lý như rối loạn tăng động giảm chú ý, tự kỷ… nên hãy khám cùng với chuyên gia tâm lý để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân và đưa ra phương pháp can thiệp kịp thời. Hy vọng với những thông tin về biểu hiện, nguyên nhân và giải pháp can thiệp khi trẻ chậm nói được Pamper Me chia sẻ sẽ giúp ba mẹ khắc phục được tình trạng này sớm nhất.