Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh có lẽ không còn là thuật ngữ mới lạ đối với nhiều bậc cha mẹ. Phương pháp này mang đến nhiều lợi ích thiết thực đối với trẻ. Không chỉ giúp bé kích thích sự phát triển của não bộ từ sớm mà còn tạo nền tảng vững chắc cho quá trình phát triển của trẻ sơ sinh trong tương lai. Hãy cùng PamperMe tìm hiểu ngay các phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh hiệu quả giúp bé phát triển vượt trội.
1. Giáo dục sớm cho trẻ là gì?
Ở giai đoạn từ sơ sinh đến 6 tuổi, não của trẻ phát triển vượt bậc và rất nhạy cảm với môi trường xung quanh. Do vậy, ở thời kỳ này, ba mẹ cần hiểu rõ về khái niệm giáo dục sớm cho trẻ là gì để có hướng can thiệp và cách phát triển phù hợp nhằm giúp bé phát triển toàn diện và xây dựng nền tảng cho tương lai.
Giáo dục sớm cho trẻ là phương pháp giáo dục được phụ huynh áp dụng để chăm sóc và nuôi dạy con trong giai đoạn từ sơ sinh đến 6 tuổi.
Việc giáo dục trẻ từ sớm giúp thúc đẩy sự phát triển tối đa của não bộ, khuyến khích phát huy các tố chất tiềm ẩn của trẻ. Đồng thời đây cũng sẽ là nền tảng cho sự phát triển của trẻ về trí tuệ và cảm xúc sau này.
2. Tại sao lại cần giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh?
Phương pháp giáo dục sớm cho trẻ phù hợp với các bé dưới 6 tuổi, đặc biệt là các bé trong giai đoạn 0 – 3 tuổi. Bởi đây chính là thời điểm vàng mà não bộ dễ dàng tiếp thu nhiều điều mới.
Dưới đây là 7 lợi ích nhận được khi áp dụng phương pháp giáo dục sớm cho trẻ:
2.1. Kích thích sự phát triển toàn diện bằng phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh
Giai đoạn từ khi trẻ sơ sinh đến 3 tháng tuổi được xem là thời gian quan trọng nhất trong quá trình phát triển não bộ của trẻ. Trong khoảng thời gian này, các tế bào thần kinh não bộ nhân lên nhanh chóng hơn bất kì tế bào nào khác trong cơ thể của em bé. Tốc độ phát triển này tiếp tục tăng đến khi trẻ trưởng thành. Trong thời kỳ này, bộ não của trẻ sẽ tăng trọng lượng từ 25% trọng lượng cơ thể khi mới sinh lên đến 90% trọng lượng cơ thể.
Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh giúp kích thích sự phát triển toàn diện cho trẻ từ trí tuệ, cảm xúc, thể chất cho đến tinh thần. Ở giai đoạn này, trẻ tiếp thu rất nhanh mọi thứ, giáo dục sớm là cách dạy bé những kiến thức thú vị, hình thành thói quen, kỹ năng tốt cho con từ ngay giai đoạn đầu đời.
>>> Tập thói quen vận động cho trẻ sơ sinh giúp bé phát triển toàn diện, khỏe mạnh và thông minh
2.2. Gắn kết tình cảm giữa cha mẹ và con cái
Cha mẹ luôn có vai trò quan trọng trong bất kì phương pháp giáo dục nào. Các phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh luôn tạo điều kiện để cha mẹ và các con có cơ hội tương tác, tìm hiểu và xây dựng tình cảm với nhau. Qua việc tham gia các hoạt động chung, cha mẹ có cơ hội củng cố mối quan hệ gắn bó, tình yêu thương và sự tin tưởng với con.
2.3. Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh tạo nền tảng vững chắc cho tương lai
Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh giúp tạo nền tảng tốt trong việc phát triển và hoàn thiện của trẻ trong tương lai:
– Phát triển trí tuệ, tư duy logic cho trẻ nhỏ vì trẻ được khuyến khích suy luận và tìm ra giải pháp cho các tình huống khác nhau trong cuộc sống.
– Giáo dục sớm sẽ kích thích sự sáng tạo, tưởng tượng và học hỏi của trẻ khi trẻ được tham gia vào đa dạng các hoạt động thể chất, nghệ thuật, âm nhạc, xây dựng, trò chơi khám phá, sáng tạo.
– Phát triển các kỹ năng xã hội như giao tiếp, hợp tác, chia sẻ và tôn trọng người khác.
– Giáo dục sớm còn giúp xây dựng sự tự tin và yêu thương bản thân của trẻ qua việc được tìm hiểu, khám phá những khả năng của mình.
2.4. Nuôi dưỡng niềm yêu thích học hỏi, chủ động tìm tòi khám phá
Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh là một trong những yếu tố quan trọng trong việc giúp trẻ phát triển tối đa tiềm năng của mình. Những hoạt động giáo dục đơn giản như hát, đọc sách, đếm số và kể chuyện sẽ giúp trẻ sơ sinh khám phá thế giới xung quanh và nuôi dưỡng niềm yêu thích học hỏi.
Trẻ được giáo dục sớm hơn sẽ có xu hướng tự tin, tò mò và khám phá hơn. Vốn kiến thức được tích lũy thông qua trải nghiệm là nền tảng giúp trẻ nhanh chóng tiếp thu và phát triển trí tưởng tượng cũng như khả năng liên tưởng và tư duy. Nhờ đó, học hỏi trở thành kỹ năng mà trẻ sớm được chuẩn bị.
Khi trẻ được tiếp xúc với các hoạt động giáo dục sớm, chúng sẽ trở nên chủ động trong việc học hỏi và khám phá. Việc này không chỉ mang lại những kết quả tốt trong học tập mà còn giúp trẻ phát triển các kỹ năng xã hội và tinh thần tự tin.
Ngoài ra, giáo dục sớm còn giúp trẻ sơ sinh phát triển các kỹ năng tư duy và tư tưởng sáng tạo. Từ việc tìm hiểu về màu sắc, hình dáng cho đến các hoạt động thực tế như nặn đất sét, làm đồ thủ công, trẻ sẽ khám phá và phát triển sự tò mò và sáng tạo của mình.
2.5. Phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh giúp trẻ cân bằng được cảm xúc
Được bắt đầu từ giai đoạn đầu đời của trẻ, giáo dục sớm giúp trẻ phát triển các kỹ năng cần thiết để quản lý cảm xúc, giải quyết vấn đề và xây dựng mối quan hệ tốt với người khác. Nếu được thực hiện đúng cách, giáo dục sớm giúp trẻ sơ sinh có thể phát triển tốt hơn, cả về khả năng vận động lẫn cảm xúc.
Trẻ được giáo dục sớm tương tác tốt hơn với thế giới xung quanh và có sự kết nối với thế giới nội tâm. Từ đó, trẻ sớm hiểu được những cảm xúc bên trong bản thân, dần dần học được cách kiềm chế chúng. Nhờ vậy mà những “cuộc khủng hoảng” theo từng lứa tuổi sẽ diễn ra một cách nhẹ nhàng hơn.
Cân bằng cảm xúc là một yếu tố quan trọng trong sự phát triển của trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, nhiều trẻ sơ sinh không biết cách quản lý cảm xúc của mình, dẫn đến các vấn đề như rối loạn giấc ngủ, lo lắng và khó chịu. Giáo dục sớm có thể giúp trẻ sơ sinh phát triển các kỹ năng để quản lý cảm xúc, giúp trẻ trở nên tự tin và khỏe mạnh hơn.
2.6. Hình thành kỹ năng, thói quen tốt
Một phần quan trọng của phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh là giúp trẻ hình thành thói quen tốt ngay từ nhỏ. Con có thể tự lập trong những việc cá nhân sinh hoạt hàng ngày như tự ăn, tự mặc quần áo, tự gấp quần áo, tự đi vệ sinh, giúp bố mẹ làm việc nhà. Nhờ đó, trẻ được rèn luyện kĩ năng chủ động sắp xếp công việc và nuôi dưỡng lòng tự tin từ khi còn nhỏ.
Trẻ sơ sinh có khả năng học hỏi rất nhanh chóng và nhạy bén, vì vậy, giáo dục sớm sẽ giúp trẻ phát triển các kỹ năng cần thiết từ đầu, giúp trẻ tránh những thói quen xấu trong tương lai.
Trẻ sơ sinh được giáo dục sớm sẽ hình thành những kỹ năng như nói, nghe, đọc, viết, giải quyết vấn đề, và tư duy phản biện. Điều này giúp trẻ tự tin và tiên tiến hơn trong quá trình học tập và cuộc sống. Ngoài ra, giáo dục sớm còn giúp trẻ phát triển các kỹ năng xã hội, giúp trẻ tương tác và giao tiếp tốt hơn với người khác.
Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh không chỉ giúp hình thành kỹ năng và thói quen tốt cho trẻ, mà còn giúp cho trẻ tránh được những thói quen xấu. Thói quen xấu có thể ảnh hưởng đến cả tương lai và sức khỏe của trẻ. Do đó, giáo dục sớm là một phương pháp giáo dục tốt nhất để giúp trẻ phát triển tốt và có một cuộc sống khỏe mạnh.
2.7. Giúp trẻ hòa nhập xã hội tốt hơn
Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh là một trong những cách hiệu quả để giúp trẻ hòa nhập xã hội tốt hơn. Việc trẻ sơ sinh được giáo dục sớm giúp trẻ phát triển toàn diện, học hỏi kỹ năng sống cơ bản và rèn luyện khả năng tương tác xã hội. Những kỹ năng này sẽ giúp trẻ trở thành người tự tin, chủ động và đóng góp tích cực cho xã hội khi trưởng thành.
Trẻ được giáo dục sớm thích khám phá thế giới xung quanh, do đó dễ thích nghi hơn khi môi trường sống bị thay đổi. Những kỹ năng tốt đã được hình thành như giao tiếp, chia sẻ, giúp đỡ mọi người… sẽ là tiền đề để giúp trẻ hòa nhập tốt với xã hội, Ba mẹ sẽ có cảm yên tâm hơn khi cho trẻ đi học.
Việc giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh cũng giúp trẻ phát triển tốt hơn về mặt tâm lý xã hội. Trẻ được giáo dục sớm sẽ có khả năng tương tác xã hội tốt hơn, biết cách giao tiếp và thể hiện cảm xúc một cách hiệu quả. Những kỹ năng này làm cho trẻ có thể thích nghi và hòa nhập tốt hơn với xã hội, giúp trẻ có một cuộc sống xã hội đầy đủ và hạnh phúc hơn.
3. 8 phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh phổ biến nhất hiện nay
3.1. Phương pháp Montessori
Phương pháp giáo dục Montessori được phát triển bởi tiến sĩ người Ý – Maria Montessori, vào thế kỷ 20. Phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh Montessori tạo ra một môi trường phù hợp với độ tuổi, mà ở đó trẻ có thể tự do lựa chọn những hoạt động mà trẻ quan tâm, với tốc độ riêng của mỗi trẻ.
Nói cách khác, trẻ được tự định hướng hoạt động ưa thích của mình, ba mẹ chỉ đóng vai trò là người tạo ra môi trường, hỗ trợ và khuyến khích. Khi được chủ động tìm hiểu về những thứ trẻ thấy quan tâm, trẻ sẽ học hỏi nhanh hơn và sâu hơn.
Montessori cho rằng trẻ em có những khoảng thời gian vài tuần đến vài tháng- gọi là giai đoạn phát triển nhạy cảm. Là giai đoạn trẻ đặc biệt cởi mở để học các kiến thức cụ thể hay những kỹ năng một cách tự nhiên, dễ dàng và vui vẻ nhất như tập bò, ngồi, đi, nói, ngôn ngữ, số đếm,… và các mức độ tương tác xã hội khác nhau.
Một môi trường Montessori điển hình bao gồm những yếu tố sau đây:
- Trẻ được sống trong bầu không khí ấm áp, vui vẻ và khơi gợi sự tò mò khám phá
- Trẻ được tự do di chuyển và lựa chọn hoạt động
- Đồ vật, giáo cụ được sắp xếp có cấu trúc và trình tự phù hợp với cá nhân trẻ
- Trẻ được gần gũi với thiên nhiên, thế giới tự nhiên và chú trọng các hoạt động giác quan, mang tính thực tế, gần gũi cuộc sống.
Tuy nhiên, phương pháp này vẫn có một số hạn chế như các bài tập chưa chú trọng sự tương tác, làm việc, hợp tác giữa nhóm trẻ với nhau cũng như phát huy trí tưởng tượng do trẻ thường được học tập tương tác qua giáo cụ với các bài học, giáo trình đã được chuẩn bị sẵn tuy dựa trên sở thích và nhịp độ của trẻ những vẫn thiếu đi tính sáng tạo.
3.2. Phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh – Reggio Emilia
Reggio Emilia là phương pháp giáo dục môi trường mở cho phép trẻ có thể tự do khám phá, chủ động đưa ra nhiều câu hỏi, thắc mắc, tự cảm nhận sự thay đổi của thế giới xung quanh. Trọng tâm của phương pháp này lấy trẻ làm trung tâm với niềm tin rằng trẻ có khả năng suy nghĩ và óc sáng tạo theo nhiều chiều khác nhau. Phương pháp này có thể áp dụng từ lúc sơ sinh, nhưng giai đoạn trẻ tiếp thu tốt nhất là từ 2 đến 6 tuổi.
Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh theo phương pháp Reggio Emilia giúp trẻ phát triển tự nhiên, hoàn thiện kỹ năng, rèn luyện tư duy, tăng khả năng sáng tạo, khả năng quan sát, hợp tác, làm việc nhóm…qua việc kích thích trẻ tự nguyện tham gia những hoạt động vui chơi, học tập như viết chữ, vẽ tranh, chơi các trò chơi mang tính kỹ năng, khám phá… Từ đó, trẻ sẽ biết chủ động giải quyết các tình huống, tự tin, năng động hơn, gắn kết hơn với bố mẹ, thầy cô, bạn bè,…
Ba nguyên tắc cốt lõi của phương pháp Reggio Emilia:
- Nguyên tắc trẻ em: trẻ em sẽ là trung tâm của quá trình học tập. Nghĩa là trẻ được khuyến khích thể hiện bản thân với những gì sẵn có, tự do theo đuổi sở thích cũng như dùng ý tưởng cá nhân để thực hiện mục tiêu theo tiến độ riêng của mình
- Nguyên tắc môi trường: phương pháp xây dựng môi trường tự do nhất cho trẻ, thỏa sức khám phá mà không bị giới hạn.
- Nguyên tắc giáo viên: giáo viên hay bố mẹ sẽ là người hướng dẫn, hỗ trợ trẻ thử nghiệm theo cách riêng, tự tìm ra phương thức mới để giải quyết các vấn đề hay lĩnh vực mà trẻ quan tâm.
Điều quan trọng nhất của giáo viên, bố mẹ khi áp dụng phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh Reggio Emilia là thực sự lắng nghe, quan sát trẻ để phát hiện ra năng lực tiềm năng và giúp trẻ phát triển tối đa năng lực đó.
3.3. Phương pháp Waldorf (Steiner)
Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh bằng phương pháp Steiner áp dụng được từ những năm đầu đời của trẻ. Đây là phương pháp mang triết lý “Giáo dục từ trái tim” tạo nên những đứa trẻ hạnh phúc, tập trung đi sâu vào 03 yếu tố của trẻ: Suy nghĩ – Cảm xúc – Ý chí. Phương pháp Waldorf chú trọng xây dựng động lực học tập, phát triển năng lực dựa vào giá trị phát triển bản thân, đam mê bên trong chứ không phụ thuộc các yếu tố bên ngoài.
Kiến thức của mỗi học sinh được truyền cảm hứng và động viên mà hình thành. Vì thế giáo viên chỉ đóng vai trò là người hướng dẫn để các bé được học hỏi, khám phá bằng tất cả sự vui thích, hoàn toàn không áp đặt hay sử dụng đến uy quyền, phán xét bé. Trẻ sẽ được rèn luyện, kích thích phát huy ba yếu tố này thông qua các hoạt động trải nghiệm với cuộc sống và môi trường bên ngoài.
Phương pháp này giúp mỗi đứa trẻ lớn lên hòa đồng, vui vẻ, tự tin và yêu thích khám phá, sáng tạo. Đồng thời, con sẽ dễ dàng vượt qua các cảm xúc tiêu cực trong cuộc sống nhờ ý chí lạc quan, mạnh mẽ, kiên cường được rèn luyện tích lũy từ sớm.
3.4. Phương pháp giáo dục cho trẻ Shichida
Phương pháp giáo dục Shichida có nguồn gốc xuất phát từ quốc gia Nhật Bản. Phương pháp này được sáng kiến bởi giáo sư Makoto Shichida từ những năm 60 của thế kỷ XX.
Shichida là phương pháp giáo dục kích thích và khai phá khả năng tiềm ẩn của trẻ. Bằng cách tạo ra môi trường học tập và phát triển phù hợp, trẻ được phát huy mọi khả năng của minh. Nhờ vậy, khi áp dụng phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh Shichida, bé được phát triển toàn diện về các khía cạnh thể chất, tinh thần và dinh dưỡng tốt nhất.
Bằng cách này, Shichida hỗ trợ trẻ phát triển một cách toàn diện, bao gồm cả khía cạnh thể chất, tinh thần, và dinh dưỡng, giúp trẻ phát triển một cách khỏe mạnh và đạt được sự thành công trong tương lai.
Phương pháp Shichida phù hợp với các bé trong giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi. Áp dụng phương pháp giáo dục này, trẻ được phát triển nhận thức ở cả hai bán cầu não và kích hoạt khả năng tiếp thu trên 5 giác quan là khứu giác, thính giác, thị giác, xúc giác và vị giác.
Ưu điểm của phương pháp giáo dục Shichida:
- Tạo ra môi trường hoàn hảo để trẻ phát triển trí não toàn diện
- Đem lại giải pháp giáo dục tinh thần hiệu quả, giúp con có chuẩn mực về đạo đức, cách cư xử
- Tăng cường hoạt động thể chất của trẻ, kích thích khả năng khám phá thế giới bên ngoài
- Phương pháp giáo dục dinh dưỡng khoa học và hiệu quả
Nhược điểm của phương pháp giáo dục cho trẻ sơ sinh Shichida: Ba mẹ mất nhiều thời gian và công chứng để giáo dục.
3.5. Phương pháp giáo dục cho trẻ Glenn Doman
Phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh Glenn Doman là kết quả công trình nghiên cứu của giáo sư Glenn Doman. Sử dụng phương pháp này từ sớm sẽ giúp trẻ được kích thích não bộ và tăng cường sự thông minh, nhạy bén cho trẻ.
Phương pháp Glenn Doman sử dụng Dot card và Flashcard (thẻ) để giúp trẻ nhận biết và phát triển tư duy thông qua các hoạt động vui chơi giải trí nhằm mang lại trạng thái thư giãn cho trẻ. Glenn Doman không chỉ là một phương pháp giáo dục mà còn là giải pháp giúp trẻ gắn kết gần gũi với bố mẹ hơn.
3.6. Phương pháp giáo dục cho trẻ STEAM
STEAM là một phương pháp giáo dục tích hợp cho trẻ mang tính hiện đại. Phương pháp này giúp trẻ trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng trong cả 5 lĩnh vực: Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật), Art (Nghệ thuật) và Math (Toán học).
Phương pháp STEAM khuyến khích sự tò mò của trẻ và thế giới xung quanh. Điều này giúp trẻ chủ động hơn trong việc tìm kiếm và giải quyết những vấn đề đang gặp phải trong cuộc sống thực tế. Đồng thời qua đó trẻ được rèn luyện và phát triển nhiều kỹ năng quan trọng.
3.7. Phương pháp giáo dục sớm cho trẻ RIE
RIE là phương pháp giáo dục hướng đến sự tự tin và tích cực cho trẻ từ nhỏ. Bên cạnh đó, trẻ cũng được phát huy tính tự lập thông qua những hoạt động sinh hoạt hằng ngày.
Phương pháp RIE giáo dục trẻ bằng cách:
- Thể hiện tình yêu thương với con
- Hỗ trợ con vào đúng thời điểm và đúng việc
- Tạo ra môi trường tự do để con phát triển và đối mặt với những tình hướng mới bên ngoài.
Áp dụng phương pháp RIE đúng cách và hiệu quả sẽ giúp trẻ có khả năng nhận thức phong phú, phản ứng nhanh và phát triển cả về thể chất lẫn tinh thần.
3.8. Phương pháp giáo dục cho trẻ HighScope
Phương pháp giáo dục sớm cho trẻ – HighScope được nhiều ba mẹ áp dụng để khuyến khích tính chủ động và niềm đam mê học hỏi cho con cái. Phương pháp này được sử dụng phổ biến tại Mỹ và các quốc gia châu Âu. Phương pháp HighScope được Hiệp hội Quốc gia về Giáo dục trẻ nhỏ của Mỹ đánh giá hiệu quả khi có đến 70% trẻ được dạy theo phương pháp này và có IQ đạt hơn 90 ngay từ khi 5 tuổi.
Phương pháp giáo dục HighScope giúp trẻ sơ sinh phát triển trên 8 lĩnh vực:
- Phát triển kỹ năng xã hội và cảm xúc
- Tiếp cận học tập
- Phát triển thể chất và sức khỏe
- Ngôn ngữ
- Toán học
- Nghệ thuật sáng tạo
- Khoa học công nghệ
- Học tập và các quy tắc xã hội
Chính vì vậy, HighScope được biết đến như một phương pháp giáo dục toàn diện cho trẻ. Tương tự như phương pháp Montessori, trẻ em đóng vai trò làm vị trí trung tâm trong mọi lĩnh vực. Trong khi đó, phụ huynh chỉ đóng vai trò là người hỗ trợ và khuyến khích trẻ trong quá trình khám phá thế giới xung quanh thay vì giáo dục áp đặt.
4. Những lưu ý cho ba mẹ khi giáo dục sớm cho trẻ
Để việc giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh đạt hiệu quả cao, ba mẹ cần lưu ý những điều sau:
- Không nên áp đặt, mất kiên nhẫn và tạo áp lực quá lớn cho trẻ
- Không nên kỳ vọng trẻ sẽ trở nên thông minh vượt bậc hay trở thành thần đồng thiên tài.Vì các phương pháp giáo dục sớm chỉ là những phương pháp giúp kích thích phát huy tối đa những khả năng và tố chất mà con có để trẻ có nền tảng vững chắc về sức khỏe, trí tuệ, cũng như kỹ năng và tính cách.
- Quá trình giáo dục nên được thực hiện càng sớm càng tốt vì “thời điểm vàng” não bộ trẻ phát triển mạnh nhất là từ 0 – 6 tuổi.
- Tìm hiểu kỹ các phương pháp giáo dục sớm sẽ phù hợp và hiệu quả với trẻ để có thể kiên trì với phương pháp đó.
Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh mang đến nhiều lợi ích, kích thích trí não, thể chất, cảm xúc và hình thành nhân cách cho bé từ những giai đoạn đầu đời. Mong rằng qua bài viết của chúng tôi, các bậc cha mẹ có thể hiểu hơn về các phương pháp giáo dục sớm tiên tiến hiệu quả để có sự lựa chọn tốt nhất cho các thiên thần nhỏ của mình. Hy vọng bài viết từ PamperMe đã mang lại cho ba mẹ những thông tin bổ ích về giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh.